Levensbeschouwelijke vakken en LEF: geen of-ofverhaal
De klasgroepen van vandaag zijn diverser dan ooit. Nooit was er zo veel variatie in wat jongeren geloven en nooit was er een generatie die zo veel in aanraking kwam met andere (geloofs-)overtuigingen. Daarom komt steeds vaker de vraag of levensbeschouwelijke vakken nog hun plaats hebben op school.
Scholieren vinden van wel: voor vele leerlingen voelen de levensbeschouwelijke uren aan als een ware verademing. In een constant verbonden, nooit stilstaande wereld, waarin de impulsen zonder aflaten uit alle richtingen tegelijk op hen afkomen, biedt een levensbeschouwelijk vak op school een zeldzame pauzeknop. Tussen het rekenen, het aanleren van nieuwe talen en het doorgronden van de natuurlijke wereld door, krijgt de leerling de ruimte om stil te staan bij het leven en bij zichzelf in relatie tot dat leven. Zelfreflectie en bezinning dus, zonder de druk van eindtermen die gehaald moeten worden.
Het verhaal mag natuurlijk wel niet eindigen bij het leren over de eigen of dominante cultuur. Als leerlingen in de klas rondkijken zien ze jongeren met veel verschillende achtergronden, cultureel en/of religieus. Ze zijn nieuwsgierig. Scholieren zien de levensbeschouwelijke uren daarom ook als een uitgelezen kans om verder te kijken dan zichzelf en een blik over het hek te wagen. De school is voor hen een plaats om te ontdekken hoe het eraan toe gaat in andere culturen of andere religies.
Belangrijk is voor leerlingen dat ze op school vrij en kritisch kunnen nadenken in een open en veilige sfeer, ook over religie, zingeving en spiritualiteit. Precies de zaken die ook voorstanders van het idee om levensbeschouwelijke vakken te vervangen door een algemeen filosofisch vak, zoals LEF, graag meer aan bod willen laten komen. Leerlingen merken echter dat al deze zaken in de levensbeschouwelijke vakken vandaag vaak net het meest mogelijk zijn. Ze ontbreken dan weer eerder in de eindtermen en de concrete inhoud van de andere vakken.
Kennis over levensbeschouwingen en kritisch-filosofisch denken in de nieuwe eindtermen? Jazeker dus, heel graag. Maar toegespitste levensbeschouwelijke vakken vervangen door een algemeen filosofisch vak, of laten opgaan in meerdere bestaande vakken? Nee, bedankt. Voor leerlingen hebben zowel de vrijere levensbeschouwelijke, als de “gewone” aan eindtermen gebonden vakken hun eigen sterktes. Levensbeschouwelijke vakken op school en aandacht voor ethiek en filosofie: het hoeft geen of-ofverhaal te zijn.
De discussie over de beste manier om al deze zaken op school aan bod te laten komen zal wellicht nog een tijdje blijven duren. Dat is op zich al positief. Want deze conclusie klinkt eenduidig uit de stemmen van scholieren: ons onderwijs moet haar leerlingen de kans geven vrij en respectvol elke discussie aan te gaan - ook die over levensbeschouwing. Uiteindelijk is het dat wat scholieren geloven.
VSK-voorzitter Rania werd onlangs geïnterviewd door Kerk en Leven over de waarde van levensbeschouwelijke vakken op school. Lees het hier.
